Trauma en hechting in relatie's

Wat is de betekenis van een complex trauma?

Complex trauma of: ook wel een complexe PTSS genoemd, ontstaat meestal door langdurige blootstelling aan psychische, emotionele of lichamelijke mishandeling zonder dat er een ontkomen aan is voor de persoon. Complex trauma is een groot en diep probleem. De symptomen die iemand met complex trauma laat zien, zijn onder andere:

• Een diepe angst om mensen te vertrouwen;
• Veel moeite met het reguleren van emoties;
• Gevoelens van eenzaamheid;
• Lichamelijke en emotionele herbelevingen;
• Extreme alert- en waakzaamheid;
• Geen of weinig hoop en vertrouwen ervaren;
• Machteloosheid en hulpeloosheid voelen;
• Altijd  op zoek zijn naar een redders-persoon;
• Dissociëren;
• Chronische gevoelens van intens verdriet, somberheid en depressie;
• Chronische spierspanning en vage lichamelijke klachten
• Het gevoel steeds opnieuw te falen en diepe schaamte.

Complex trauma en de partnerrelatie 

Ieder mens heeft een diepe behoefte aan verbinding met dierbare medemensen. Verbinding met vrienden, familie en een partner. Vooral de band met een liefdespartner kan fungeren als een veilige basis, een hechte verbinding en onvoorwaardelijke liefde. Meestal is de band die iemand heeft met een partner de meest intieme en emotionele band in iemands leven.

Wanneer één (en soms beide partners) van beide partners te maken heeft met complex trauma, kan dit voor een extra uitdaging zorgen binnen de relatie. Doordat de partner met het trauma een onveilige hechtingsbasis heeft met zijn verzorgers, de ouders (stam gezin of gezin van herkomst), zullen er zowel bindings- als verlatingsangst opspelen wanneer er een verbinding dreigt te ontstaan tussen de trauma-overlever en de partner. Dit komt omdat de hechtingsband tussen partners vergelijkbaar is met de hechtingsband van een opgroeiend kind met zijn of haar ouders. Hechten betekent in deze context per definitie onveiligheid in het brein van de persoon met het trauma.

In een partnerrelatie deel je met elkaar je persoonlijke levenservaringen, de goede en de minder goede gebeurtenissen. In een partnerrelatie met een trauma-overlever kan het voor de beide partners voelen alsof er meer minder goede ervaringen worden gedeeld dan goede. Als partner van een trauma-overlever kan je je soms behoorlijk machteloos voelen wanneer de trauma-overlever flink lijdt onder de (voor jou zichtbare) symptomen van complex trauma. Je kunt als partner het gevoel hebben dat je partner zich van je afkeert en de verbinding tussen jullie verbreekt en daardoor nog verder en dieper in het trauma weg lijkt te zakken. Wanneer je als partner probeert de verbinding te herstellen, contact te maken en houden, en de trauma-overlever  op een extreem emotionele manier op jou reageert of uitermate kritisch wordt op zichzelf en jullie relatie, kan de wanhoop en het gevoel van machteloosheid toeslaan.

Wat heeft een trauma-overlever nodig?

Mensen met een complex trauma hebben zeer veel behoefte aan fundamentele veiligheid. Juist ook in relatie tot de liefdespartner. Als partner kun je een veilige basis voor jou en je partner proberen te ontwikkelen door je zeer bewust te zijn van de veilige relationele kenmerken waar de trauma-overlever bij gebaat is.

Bijvoorbeeld:

• Voorspelbaar zijn voor je partner in je dagelijks handelen;
• Ruimte geven in handelen, de 'agenda';
• Het juiste perspectief bieden (concreet, precies, duidelijk zijn);
• Wederkerigheid mogelijk maken (dingen doen voor elkaar zonder 'moeten', verwachtingen);
• Niet oordelen, niet invullen, maar vragen, aanbieden, doorvragen, uitspreken;
• Steun en begrip bieden, dit uitspreken (met de persoonlijke grenzen);
• Eigen baas zijn, ruimte voor individualisme geven (dus ook ruimte aan jezelf geven, betrouwbaar zijn).

Transparant

Door het creëren van een duidelijke en vooral transparante relatie door middel van betrouwbare (doen wat je zegt, je aan je woord houden) gedragingen, een terugkerende structuur, realistisch zijn en stabiliteit krijgt de trauma-overlever  een gevoel van veiligheid, structuur en stabiliteit. Wanneer deze 'voorwaarde's' er zijn, zal de trauma-overlever zich vanuit een veiligere basis kunnen ontwikkelen en zal de behoefte groeien om zichzelf steeds meer open te stellen en meer kwetsbaarheid kunnen laten zien binnen de relatie. Dit heeft een zicht- en voelbaar positief effect op beide partners en op de verbinding in de relatie. Wanneer er geen transparantie en betrouwbaarheid is, is er een grotere kans op herbelevingen bij de trauma-overlever door het ervaren van een gebrek aan veiligheid en het dus niet kwetsbaar kunnen zijn.

Tijd en ruimte

Een trauma-overlever heeft veel tijd en ruimte nodig om emoties te kunnen verwerken en te reguleren om gebeurtenissen (uit het verleden... zijn triggers in het heden)  in het juiste perspectief te kunnen plaatsen. Soms is er dan meer afstand en meer tijd nodig. Het is noodzakelijk om als partner van een trauma-overlever daar begrip voor op te brengen. Wanneer er daar niet voldoende ruimte voor is, is er een grote kans dat de trauma-overlever terug zakt in emotionele of / en lichamelijk herbelevingen.

Een perspectief

Wees je als partner van een trauma-overlever bewust van het moment dat de gebeurtenissen uit het verleden, in de vorm van dat trauma, het over kan nemen in het heden. Wanneer er veel te verwerken is voor een trauma-overlever, kunnen emotionele of lichamelijke herbelevingen 'het' overnemen. De trauma-overlever kan dan vanuit deze emotionele of lichamelijke herbelevingen gaan reageren op situaties in het nu. Wat je kan proberen als partner, is om op zulke momenten niet in eerste instantie vanuit je eigen emoties te reageren, maar blijf zien wat het is: trauma. Het is helpend op dergelijke momenten om een vorm van objectiviteit neer te zetten. Je kunt je partner steunen door bijvoorbeeld te vertellen dat hij/zij veilig is, dat de situatie nu anders is dan toen en dat jij er nu voor hem/haar bent. Dit kan met woorden (uitspreken van dat wat er weel is en positief is) maar ook met lichamelijke signalen: een arm, knuffel geven.

Een luisterend oor bieden

Een trauma-overlever is net als iedereen enorm gebaat bij onvoorwaardelijke wederkerigheid in een partnerrelatie. Je geeft als partners in een relatie elkaar wat je zelf ook het liefst wilt ontvangen. Denk hierbij aan het aanbieden van een luisterend oor, empathie (inleven, proberen te begrijpen)  en elkaar actief willen ondersteunen en opbouwen.

Geen aanname's, niet oordelen en invullen

Als partner van een trauma-overlever  is het verleidelijk om met een oordeel naar het trauma-gerelateerde gedrag te kijken.  Dat is mensen eigen: je eerste indruk, je eigen referentiekader is altijd op de voorgrond. Je zou  bijvoorbeeld kunnen denken dat je partner wel erg overgevoelig reageert, veel te zwaar aan dingen tilt of wel erg ingewikkeld in elkaar zit op sommige punten. Maar bedenk op die momenten dat de trauma-overlever hier zelf niet vrijwillig voor gekozen heeft. Wanneer je gaat oordelen, invullen of overtuigd bent van je eigen aanname's, ondersteun je je partner niet, maar bereik je meestal juist het tegendeel: het zelfvertrouwen en de veiligheid breekt af en komt onder druk.

Steun en begrip rond veiligheid

Een trauma-overlever is net als ieder mens gebaat bij steun in de opbouwende zin. Goede steun leidt tot gevoelens van veiligheid. Veiligheid leidt tot de mogelijkheid om kwetsbaar te kunnen en durven zijn. Steun kun je als partner bieden door vriendelijk, liefdevol en empathisch te zijn. Ook het aangeven van je eigen grenzen valt onder steun en de mogelijkheid om veiligheid te ontwikkelen. Dit schept duidelijkheid en ook ruimte voor kwetsbaarheid bij beide partners in de relatie.

Eigen keuze

Trauma-overlevers worden vaak enorm getriggerd wanneer ze niet ervaren eigen regie, keuze of controle te hebben in hun leven, of wanneer zij dwang ervaren. Een trauma-overlever heeft in het verleden trauma doorgemaakt waarin er geen andere keuze was dan de heftige gebeurtenis te ondergaan. De behoefte aan het maken van eigen keuzes, eigen beslissingen en controle in situaties is daardoor essentieel voor het heden. Het doet een trauma-overlever  goed wanneer hij/zij bij beslissingen wordt betrokken, er overleg is, gehoord en beluisterd wordt. Als partner is het essentieel dat je jouw partner  betrekt bij beslissingen en keuzes die jullie beiden aangaan.

Ondersteuning in de praktijk

Er zijn een aantal goede ondersteunende vormen in gedrag die je als partner van een trauma-overlever kunt doen:

• Geloven wat je partner heeft doorgemaakt;
• Ga je partner niet proberen te 'genezen' of te helen;
• Praat en vraag door;
• Vertrouw op je partner en toon dit in gedrag en met je woorden;
• Zorg voor goede ondersteuning, praktisch en concreet, voor jouw partner en ook jouzelf;
• Probeer betrokken te zijn bij de behandeling van je partner, neem actief deel;
• Blijf bewust van de mooie eigenschappen van je partner naast complex trauma en benoem dit regelmatig;
• Zorg goed voor jezelf met ruimte voor eigen activiteiten en steunende vrienden, tijd en aandacht.

Geloof wat je partner heeft doorgemaakt

Het kan enorm ingewikkeld zijn om echt te geloven wat de trauma-overlever heeft doorgemaakt en wat de effecten daarvan zijn op het dagelijks leven. Dit komt omdat het trauma wat je partner heeft meegemaakt, soms niet voor te stellen is dat het werkelijk heeft plaatsgevonden. Het is voor de partner dan verleidelijk om de trauma's te minimaliseren, te rationaliseren of minder erg te maken dan ze waren. Het ongeloof is dan eigenlijk een vertaling of wens naar: het niet willen dat het trauma werkelijk is beleefd door jouw partner, het is te pijnlijk en onvoorstelbaar. Het is voor de partner lastig te realiseren en begrijpen dat mensen elkaar dit werkelijk kunnen aandoen. Maar: het is voor een trauma-overlever van zeer groot belang dat de trauma's en de effecten ervan op het leven serieus worden genomen en wel worden geloofd. De trauma-overlever heeft een verleden waarin de door hem/haar ervaren trauma's niet serieus genomen zijn, zijn ontkend, niet opgemerkt door belangrijke anderen in de directe omgeving.

Door je partner wel te geloven, kun je  een enorme boost geven aan (zelf)vertrouwen en de eigenwaarde, met als gevolg dat angsten langzaam kunnen verminderen en in heftigheid afnemen.

Probeer geen therapeut voor je partner te zijn

Doordat de effecten van trauma uit een onveilige jeugd zo diepgeworteld en intens heftig kunnen zijn voor beide partners binnen de relatie, kan je als partner van een trauma-overlever de behoefte hebben je partner te willen helen door de pijn weg te nemen. Dit is uiteraard in eerste instantie vooral een heel liefdevol gebaar. Je gunt je partner een aangenaam leven. Het risico is echter dat jouw partner zich (opnieuw) niet serieus genomen voelt worden. Je opstellen als partner, náást je partner blijven staan -ook als je het soms even niet meer weet- is vaak de meest helpende opstelling.

In plaats van een therapeut voor je partner te willen zijn, kun je helpen door  gevoelens te valideren en te bevestigen / erkennen door uitspraken als:

• "Wat zal dat enorm zwaar voor je zijn geweest."
• "Wat heftig dat je dit allemaal hebt moeten meemaken."
• "Ik merk dat je erg verdrietig bent en het nu zwaar hebt."

Praat met je partner

Praten, gehoord worden en écht luisteren is in iedere relatie van groot belang. Maar kan lastig zijn in relatie met een trauma-overlever. Het kan moeilijk zijn om helder te blijven denken, te blijven voelen en zich congruent te gedragen.  Schaamte en angst spelen hierbij een grote rol, evenals de diepte van het trauma. Als trauma-overlever heb je immers geleerd dat je eigen gevoelens en gedachten er niet toe doen.

Het is van essentieel belang en enorm versterkend dat gesproken kan worden over de trauma's en de gevolgen ervan. Ook over de nu dagelijkse belevenissen en ervaringen. Dit helpt de zaken in perspectief te zien in de dagelijkse realiteit. Door steeds opnieuw te kunnen verhalen over steeds diezelfde ervaringen en effecten, kan er langzaam maar zeker meer rust en vertrouwen komen en de schaamte over het trauma te verminderen. Het is belangrijk om de verlangens, behoeftes, triggers en persoonlijke grenzen van de trauma-overlever helder te krijgen. Bespreek samen wat er nodig is wanneer de trauma-overlever een herbeleving gaat ervaren, hulp denkt nodig te gaan hebben. Maak het samen concreet door een 'noodplan' te bespreken. Deze actie geeft jullie beiden het gevoel van controle en verbinding. Samen sterk als team zijn, geeft verdieping, vertrouwen en veiligheid in jullie relatie.

Wanneer communicatie moeilijk is, kun je als partner of als stel ook de hulp inschakelen van een professional.

Vertrouw op jezelf en je partner

Voor een trauma-overlever is het van groot belang dat de partners op vertrouwen op elkaars capaciteiten om te leren om te gaan met trauma. Het kan een trauma-overlever  juist dat extra steuntje in de rug geven om kracht te ontwikkelen, wanneer het moeilijk en zwaar is en het vertrouwen schuurt. Dit kun je als partner bereiken door dingen te zeggen als:

• "Je bent sterk!"
• "Ik vertrouw jou"
• Ik sta naast jou en houd je vast"
• "Je kunt dit aan!"
• "Je kan op mij bouwen"
• "Je bent op de goede weg!"
• "Wat heb jij enorm veel bereikt"
• "Wat krachtig dat je je bij mij veilig wilt voelen"
• "Wat sterk van je dat je mij dit toevertrouwd"

Zorg voor een stevig vangnet

Wanneer je een relatie hebt met een trauma-overlever is goed vangnet voor zowel jouw partner als jijzelf als partner enorm belangrijk. Het af en toe je hart kunnen luchten of twijfels en emotie's kunnen delen bij derden, kan net dat zetje zijn om het vol te houden en weer op te laden. Ook voor je partner is het belangrijk dat het verhaal kwijt te kunnen en steun kan vinden in het netwerk. Dit kan bij familie, vrienden, maar juist ook door professionele hulp in te schakelen. Het voordeel van professionele hulp is dat er vaak vanuit een objectiever standpunt, gedegen kennis van trauma's en ervaring naar het gehele beeld gekeken kan worden.

Wees betrokken bij de behandeling van je partner

Wanneer je als partner van een trauma-overlever betrokken bent bij de therapie van je partner, kan dat van enorme waarde zijn voor de trauma-overlever en voor de relatie. Daarbij krijg je als partner inzicht in het proces waarin de trauma-overlever zich bevindt, waardoor je meer begrip, compassie en ondersteuning kunt bieden. Er zijn verschillende methodieken die ingezet kunnen worden voor de behandeling van trauma. Narratief trauma therapie, en EMDR zijn voorbeelden.  EMDR kan trauma-herinneringen en stimuli verzachten en de impact van heftige emoties doen afnemen. Hierdoor is het trauma minder van invloed op de psyche en gedragingen van de trauma-overlever.

Zie de mooie eigenschappen van je partner 

Erg belangrijk is om je partner naast trauma-overlever ook te blijven zien als de persoon waar je ooit verliefd op was geworden. Een mooi, aantrekkelijk en waardevol persoon met talenten, kwaliteiten, mogelijkheden, (aantrekkelijke) eigenaardigheden en persoonlijke karakter eigenschappen.

Zorg goed en met aandacht voor jezelf

Net zoals er bij de brandweer wordt gezegd: help eerst jezelf, dan pas je medemens: zorg voor veiligheid. In elke relatie is het belangrijk om ook naar je eigen behoeftes, grenzen en verlangens te luisteren en daarin jezelf serieus te nemen. Wanneer je namelijk goed voor jezelf, jouw grenzen, jouw noden en jouw verlangens zorgt, kun je pas goed voor je partner zorgen. Dit geldt dus ook zeker in relatie tot een partner met een heftig traumatisch verleden.